Latince Adı : Freesia Spp.
Familyası : İridaceae
Anavatanı : Güney Afrika'dır.
Freesia Çiçeği Hakkında Genel Bilgi
Freesia çok çeşitli renklerde (sarı, beyaz, pembe, mor, kırmızı, mavi) yalınkat veya katmerli formlarda olabilir. Çiçekler gövdenin sonunda 90°C'lik açıyla yer alan bir başağın üzerinde taşınırlar. Her başakta 8-10 kandil bulunur. Her kandilin çapı 5 cm kadardır. Parfüm sanayiinde kullanılması Freesia yı değerlendirir. Korm özelliği bakımından Glayöl' e benzer. Kormlar dikildikten bir süre sonra üzerinde yeni kormlar gelişmeye başlar. Yeni korm büzülen eski korm ve köklerin üzerinde meydana gelir.
Ortalama bitki boyu 50-75 cm'dir. Fakat günümüz kesme çiçekçiliğinde genellikle uzunluk 35-50 cm, saksı çiçekçiliğinde 25-35 cm'dir. Avantajı ise serayı çok kısa süre kullanması ve kış aylarında sıcaklık isteğinin az olması nedeniyle fazla sera sıcaklığına ihtiyaç duymamasıdır.
Freesia Çiçeğinin Yetiştirme İstekleri
1- Işık
Işığın etkisi söz konusu olduğunda gün uzunluğu ve ışık şiddeti dikkate alınmalıdır.
a) Gün Uzunluğu
Gün uzunluğunun etkisi sıcaklığın etkisinden daha azdır ve çeşitten çeşide farklılık gösterir. Çiçeklenmenin kısa gün uygulamasıyla hızlandırıldığı, uzun gün koşullarında çiçek sayısının azaldığı, yavru sayısının kısa gün koşullarında arttığı bilinir.
b) Işık Entansitesi
Düşük ışık entansitesinde başak üzerinde yer alan çiçek tomurcuğu sayısı azalır (bir kaç adet ile sınırlı kalır) ve hiç gelişme göstermeyebilir. Düşük ışık entansitesi ile birlikte yüksek sıcaklık ta söz konusu olursa bitkiler zayıf gelişme gösterir ve buna paralel olarak yan sürgün sayıları azalır.
Yüksek ışık entansitesi yan tomurcuklar ile çiçek tomurcuklarının gelişmesini teşvik eder. Yüksek ışığın olduğu yaz aylarında sıcaklığın da yüksek olduğu durumlarda çiçek kalitesini olumsuz yönde etkileyeceğinden sıcaklığın düşük tutulabilmesi için gölgeleme yapılmalıdır.
2- Sıcaklık
Sıcaklık Freesia' nın çiçeklenmesi ve gelişmesi üzerinde en etkili faktördür. Sıcaklık 14-18°C' de iken gelişme en hızlıdır. Sıcaklık 18°C' nin üzerinde çiçeklenme gecikme gösterir ve bitki daha çok uzayıp fazla sayıda yaprak oluşturur. Eğer sıcaklık uzun süre yüksek kalırsa hiç çiçeklenme olmayabilir.
9°C ve 12°C gibi düşük sıcaklıklarda da çiçeklenme gecikebilir. Bununla birlikte yapraklar ve çiçek sapı kısa kalabilir.
Dikimden sonra ilk 6 haftalık periyotta toprak sıcaklığı dikim zamanına bağlı olmaksızın 14-18°C dolayında olmalıdır. Bu çiçek taslağı oluşumunu hızlandıran sıcaklık aralığıdır.
Mayıs ve Eylül ayları arası dönemde sera sıcaklığı 18-21°C' nin üzerine çıkmaktadır. Bu dönemde sera sıcaklığında fazla artış olmaması için alınacak önlemler;
- Normalden derin dikim yapılmalı
- Dikim sonrası toprak torf, saman veya ibreli yaprakları ile örtülmeli
- Toprak ve malç materyali nemli tutulmalı
- Soğuk su ile püskürtme sulama yapılmalı
- Toprağa direkt gelen güneş ışınlarından korumak için gölgeleme yapılmalı
- Sera özellikle akşamları iyice havalandırılmalıdır.
Mart ve Nisan aylarında sıcaklık ışık entansitesine bağlı olarak kademe kademe artırılmalıdır. Ocak-Şubat ta 8-10°C olan sıcaklık, Mart ve Nisan ayında 12-15°C' ye yükseltilmelidir.
Eylül-Ekim-Kasım aylarında ise sıcaklık kademe kademe düşürülmelidir. Eylülde 18°C civarında, Ekimde 10-13°C ve Kasımda 8-10°C' ye düşürülmelidir.
3- Oransal Nem
Geniş nem dalgalanmalarından mümkün olduğunca kaçınılmalıdır. Geniş nem dalgalanmalarını önlemek için uygun zamanlarda gölgeleme ve havalandırma yapılmalıdır. Çok güneşli havalarda bitkiler arası hava sirkülasyonu azalacağından su püskürtülür.
4- Toprak
Freesia nemli toprak tiplerinde iyi gelişme gösterir. Suyu iyi tutabilen, drenaj yeteneği iyi olan, humus içeren, Ph' sı 6,5-7,2 olan hafif kumlu toprakları tercih eder.
Freesia toprak tuzluluğuna çok duyarlıdır. Bu nedenle dikim öncesi toprak tuzlu ise yıkanmalıdır.
Freesia Yetiştirmek için Uygun Harç;
2 kısım bahçe yada orman toprağı
1 kısım yanmış çiftlik gübresi
1 kısım dişli dere kumudur.
Toprak kesinlikle sterilize edilmeden kullanılmamalıdır. Bir kez Freesia üretiminde kullanılan toprak 3 yıl kullanılmamalıdır.
Freesia Dikim Teknikleri
Sterilizasyondan sonra 1m³ harca 2-2,5 kg. Süper Fosfat ve 2 kg. Potasyum Sülfat iyice karıştırılarak temel gübreleme yapılır.
Eğer harç hazırlanırken organik madde kaynağı olarak ahır gübresi yerine torf kullanılmışsa;
70-15 kg/da TSP
130-350 kg/da Potasyum Sülfat
80/240 kg/da Magnezyum Sülfat
15/30 kg/da Amonyum Nitrat gerekebilir.
Kormlar
- Direkt olarak sera yastıklarına veya gerektiğinde üstü kapatılabilecek bir yerde açığa,
- Saksılara dikilebilirler
Freesia Çiçeği Üretim Teknikleri
1- Tohumdan Üretim
Nisan başından haziran ayı ortalarına kadar ekilebilir. Çiçeklenme Ekim ayında başlar ve Ocak ayı sonuna kadar devam eder.
Optimum çimlenme sıcaklığı 18-21°C' dir. 24°C' nin üstündeki sıcaklıklarda çimlenme oranı düşer. Çimlenmede sıcaklık kadar nem de önemlidir. Toprak sürekli nemli olmalı fakat saksı içerisinde su birikmemesine dikkat edilmelidir.
Gübreleme işlemine çimlenmeden 8 hafta sonra başlanmalıdır. Bu süreden sonra ayda ayda bir 2 kısım Amonyum Sülfat, 1 kısım Potasyum Sülfat karışımı her saksıya 1 çay kaşığı hesabıyla verilir. Gübreleme yapılırken saksı toprağı mutlaka nemli olmalıdır ve gübrenin hemen ardından sulama yapılmalıdır.
Yaz döneminde sıcaklığı azaltmak ve bitkilerin kurumasını önlemek için gölgeleme yapılmalıdır.
Sonbahar da sıcaklık 16 °C' nin altına düşmeden saksılar sera içine alınırlar. Sera içinde saksılara 21 günlük periyotlarla 1 kısım Amonyum Sülfat, 1 kısım Süper Fosfat karışımından her saksıya bir çay kaşığı verilmelidir.
Sera içinde sıcaklık 10-12°C olacak şekilde ısıtma ve havalandırma yardımıyla sabit tutulmalı, ani değişmeler önlenmelidir.
2- Kormdan Üretim
Çiçeklenme sonrası bitkinin tüm toprak üstü aksamı kuruduktan sonra hasat yapılarak elde edilen kormlar, söküm sonrası tel elekler üzerine yerleştirilerek 30°C sıcaklıkta ve %80-85 oransal nem de olgunlaşmaya bırakılır. Bu işlemden sonra yeni korm ve kormeller, eski korm ve kurumuş toprak üstü aksamdan ayrılabilir.
Kormlar büyüklüklerine göre sınıflandırılırlar. Hastalıklı ve çürük olanlar atılır. Elde edilen kormlar fungusitle (captan) ilaçlanır ve bir hafta müddetle sıcak bir yere alınır. Bu işlem yaraların mantar dokusuyla kaplanmasını sağlar. Daha sonra kormlar 17 °C de gelecek dikim zamanına kadar muhafaza edilir veya 1-2°C' de 9 ay saklanabilir.
Kormlar tesviye edilmiş toprağın ortalama 5 cm derinliğine dikilerek üzeri kapatılır. Dikimden sonra toprak yüzeyi düzeltilip sulama yapılır. İyi kök gelişimi için toprak nemli tutulur. Bunun için sık ve az sulanmalıdır. Çok güneşli günlerde yağmurlama sulama yapılmalıdır. Gübreleme işlerine saksı ve kasalara dikim yapıldıktan 6 hafta sonra başlanır. ( 1 kısım Amonyum Sülfat, 1 kısım Potasyum Sülfat karışımı 1 aylık periyotta her saksıya 1 çay kaşığı verilir).
Saksılar zamanı gelince tohumdan yetiştiricilikte olduğu gibi seraya alınırlar. Saksılar seraya alındıktan sonra gübreleme 1 kısım Amonyum Sülfat, 1,5 kısım Potasyum Sülfat aynı miktarda verilirler.
3- Kormelden Üretim
Minyatür kormlardır. Eski ve yeni kormların arasında oluşur. Hasattan sonra ana kormdan ayrılan bu kormeller dikime kadar saklanır. İlkbaharda toprak yüzeyinin 3,5 cm. altına dikilirler. Kormelden üretim çiçeklenmede 2-3 ay gecikmeye neden olur. Çeşit özelliğini koruduğu için tohumdan daha sağlıklıdır.
Freesia Çiçeği Bakım Teknikleri
1- Sulama
Dikimden hemen sonra ve sürgünlerin görülmesinden önce sisleme şeklinde sulama yapılır. Kökler gelişmeye başlayınca bitki bol miktarda suya ihtiyaç duyar. Çiçeklenme başlayana kadar en üst düzeyde sulanmalıdır. Kış yetiştiriciliğinde Botrytis ten korunmak için az sulanır. Yaz yetiştiriciliğinde sıcak günlerde yağmurlama sulama yapılmalıdır.
2- Gübreleme
Dikim öncesi harcın isteğine göre gübreleme yapılır. Uygun periyotta ve dozda dikim sonrası gübrelemeye devam edilir. Fazla olmamak kaydıyla tuz konsantrasyonunu artırmayacak oranda yanmış ahır gübresi kullanılır.
3- Ot Kontrolü
Kimyasal ilaçlar kullanılır.
4- Destekleme
Destekleme sistemi demir veya ağaçtan tavaların yada saksı gruplarının genişliğinde basamak araları 15-20 cm olacak şekilde 1 metre yükseklikteki destek bağlantıları ile 3-4 m.' de bir tavaların ya da saksı gruplarının üzerine çakılır. Karşılıklı iki destek bağlantısı arasındaki basamaklar ince tellerle gergin bir şekilde gerilir. Daha sonra bu teller enine olacak şekilde pamuk iplikleri ile bir birine bağlanarak destek ağı oluşturulur. Böylece her gözün içinde tek bir bitkinin gelişmesi sağlanır. 2-3 kat ağ çekilebilir. ( Karanfil ve Krizantemdeki gibi)
5- Malçlama
Dikimden sonra toprak malç, torf, saman yada ibreli yaprakları ile örtülür. Bu işlem toprak nemliliğinde ve sıcaklığında olabilecek dalgalanmaları azaltmak amacıyla yapılır.
6- Gölgeleme
Işık entansitesinin çok yüksek olduğu yaz aylarında sıcaklığı düşük tutabilmek gölgeleme yapmak şarttır. Gölgeleme amacıyla kireçleme ya da perdeleme yapılır. Çiçek tomurcuğu sırasında gölgeleme sık yapılır. Eylül sonunda gölgelemeye son verilir. Perdelemede beyaz renkli Amerikan bezi kullanılır.
7- Havalandırma
Yüksek sıcaklık ve yüksek oransal nemin sebep olacağı zararlanmalardan bitkiyi korumak için serada havalandırma yapılır. Havalandırma bitkinin kuvvetli bir şekilde gelişmesini teşvik eder. Özellikle yaz yetiştiriciliğinde havalandırma şarttır.
8- Hasat ve Standardizasyon
Hasat Hollanda da başaktaki ilk kandilin açmasından hemen önce renk oluşması tamamlandığı anda, diğer ülkelerde ise kandil açıldıktan sonra yapılır. Hasat geç yapıldığından açan çiçekler taşıma esnasında zarar görebilir, vazo ömrü kısa olur.
Hasat edilen çiçekler saplarının uzunluklarına göre boylanır. Boylanan çiçekler demetlenmeden önce su çektirilir. Çiçek kesimi nemin yüksek, sıcaklığın düşük olduğu sabah saatlerinde yada akşam saatlerinde yapılır. Kesim keskin bıçaklarla yapılır. Çiçekler 5'lik ve 10'luk şekilde demetlenir. İçine yağlı kağıt konulmuş 40x30x9 cm'lik karton kutularda paketlenir.
9- Söküm Depolama
Çiçeklenme ve hasattan sonra sulama azaltılır. Kormların topraktan çıkarılmasından bir kaç hafta önce sulama durdurulur. Yapraklar tamamen kuruduktan sonra kormlar topraktan sökülür. 20-25°C' de iyi havalanabilen bir yerde tel kasalarda kurutulur. Daha sonra depolanır.
Dikimden önce erken çiçeklenme için 31°C' de 10 hafta ve hemen ardından 13°C' de 4 hafta depolama yapılır.
13°C' de 6-9 ay süreyle muhafaza edilirse bu sürede yeni yumru meydana gelir.(İstenmeyen bir durumdur) Kormlar 1-2°C' de 9 ay muhafaza edilirse yeni yumru meydana gelmez. Her iki durumda da dikimden önce 31°C' de depolanmalıdır.
10- Freesia Çiçeği Hastalık ve Zararlıları
a) Hastalıkları
- Fusarium Çürüklüğü
- Gri Küf (Botriytis)
- Virüs Hastalıkları
- Yaprak Lekesi
- Yeşil Sinek
- Thrips